To mf και η σχέση του με την Kάμερα

Η σκηνοθεσία δεν είναι πια ένα μέσο εικονογράφησης ή παρουσίασης μιας σκηνής, αλλά αυτή η ίδια η πράξη της γραφής . Ο φιλμουργός – δημιουργός γράφει με την κάμερα του, όπως ένας συγγραφέας γράφει με τον στυλό του ….

 

“Η ΚΑΜΕΡΑ – ΣΤΥΛΟ” (ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΑΣΤΡΥΚ, 1948)

Ο κινηματογράφος εντελώς φυσικά, μεταβάλλεται σ’ένα μέσο έκφρασης, ακριβώς όπως συνέβη παλιότερα με τις άλλες τέχνες και ιδιαίτερα με την ζωγραφική και το μυθιστόρημα. Αφού πέρασε με επιτυχία την περίοδο που ήταν κάτι αξιοπερίεργο στα λούνα παρκ, μια διασκέδαση ανάλογη με το βουλεβάρτο ή ένα μέσο διατήρησης εικόνων μιας εποχής, τώρα σιγα-σιγά γίνεται μια γλώσσα. Λέγοντας δε γλώσσα εννοώ μια μορφή, με την οποία ο καλλιτέχνης μπορεί να διατυπώσει τις σκέψεις του, όσο αφηρημένες και αν είναι, ή να εκφράσει τις έμμονες ιδέες του, ακριβώς όπως στο σύγχρονο δοκίμιο ή μυθιστόρημα. Γι’αυτόν τον λόγο θα ήθελα να ονομάσω αυτή την καινούρια εποχή του κινηματογράφου, εποχή της κάμερα – στυλό.


Αυτή η μεταφορά δημιουργεί μία πολύ ακριβή αίσθηση. Μ’αυτήν εννοώ ότι σιγά – σιγά ο κινηματογράφος θα απελευθερωθεί από την τυρρανία των οπτικών στοιχείων, από την λατρεία της εικόνας, από τις άμεσες και συγκεκριμένες απαιτήσεις της αφήγησης και θα γίνει ένα μέσο γραφής τόσο ευλύγιστο και πνευματικό, όσο η ίδια η γραπτή γλώσσα. Η τέχνη του κινηματογράφου δεν μπορεί να συνεχίσει να κινείται στο ίδιο πεδίο του ρεαλισμού και της κοινωνικής φαντασίας, που κληρονόμησε από το λαικό μυθιστόρημα. Έχει την δυνατότητα να καταπιαστεί με κάθε θέμα και με κάθε αφηγηματικό είδος. Οι πιο φιλοσοφικοί διαλογισμοί πάνω στον άνθρωπο, η ψυχολογία η μεταφυσική, ιδέες και πάθη, εμπίπτουν στην δικαιοδοσία του. Θα φθάσω ακόμα στο σημείο να πω, ότι οι σύγχρονες ιδέες και οι φιλοσοφίες της ζωής είναι τέτοιες, που μόνον ο κινηματογράφος μπορεί να τις εκφράσει σωστά.
Ο Μωρίς Ναντώ, έγραφε σ’ένα άρθρο στην εφημερίδα Κομπά: Αν ο Ντεκάρτ ζούσε σήμερα θα έγραφε μυθιστορήματα. Μ’ όλο τον σεβασμό μου στον Ναντώ, θα έλεγα πως ένας σύγχρονος Ντεκάρτ, θα είχε ήδη κλειστεί στο δωμάτιό του με μια κάμερα και κάμποσα μέτρα φιλμ και θα έγραφε την φιλοσοφία του πάνω στο φιλμ. Γιατί το έργο του Πραγματεία περί της μεθόδου, θα ήταν τέτοιο, που μόνο ο κινηματογράφος θα μπορούσε να εκφράσει ικανοποιητικά .

Αυτήν η ιδέα του κινηματογράφου σαν μέσου έκφρασης ιδεών, δεν είναι καινούρια. Ο Φεντέρ είχε πει: Θα μπορούσα να κάνω ένα φίλμ πάνω στο πνεύμα των νόμων του Μοντεσκιέ. Αλλά ο Φεντέρ εννοούσε να εικονογραφήσει, όπως ο Αιζενστάιν σκεφτόταν να εικονογραφήσει το Κεφάλαιο του Μάρξ, με τον τρόπο που εικονογραφούνται σύνήθως τα βιβλία.

Αυτό που εγώ θέλω να πω είναι πως ο κινηματογράφο στις μέρες μας πάει να κατακτήσει μια φόρμα, που θα τον κάνει μία τόσο ακριβή γλώσσα, ώστε σύντομα θα μπορεί να γράφει ιδέες, απευθείας πάνω στο φίλμ, χωρίς καν νά’χει ανάγκη να καταφεύγει σ’εκείνους τους χονδροειδείς συνειρμούς εικόνων, που ήταν η μεγάλη απόλαυση του βωβού κινηματογράφου.

Το βασικό πρόβλημα του κινηματογράφου είναι πως θα εκφράσει αφηρημένες ιδέες. Η δημιουργία της κινηματογραφικής γλώσσας έχει απασχολήσει όλους τους θεωρητικούς και συγγραφείς στην ιστορία του κινηματογράφου, από τον Αϊζενστάιν μέχρι τους σεναριογραφους και τους διασκευαστές σεναρίων της εποχής του ομιλούντος. Ένα από τα σημαντικότερα φαινόμενα των τελευταίων χρόνων, υπήρξε η αυξανόμενη συνειδητοποίηση του δυναμικού, δηλαδή σημασιολογικού χαρακτήρα της κινηματογραφικής εικόνας. Το κάθε φίλμ, μιας και η πρωταρχική του λειτουργία είναι η κίνηση, δηλαδή το γεγονός ότι υπάρχει μέσα στον χρόνο, είναι ένα θεώρημα. Είναι μια σειρά από εικόνες που από την μια άκρη στην άλλη έχουν μια δική τους αδυσώπητη λογική, ή ακόμα καλύτερα μια δική τους διαλεκτική.

Έχουμε φθάσει στο σημείο ν’αντιληφθούμε, ότι η σημασία την οποία ο βωβός κινηματογράφος προσπαθούσε να δημιουργήσει με συμβολικούς συνειρμούς, υπάρχει μέσα στην ίδια την εικόνα, στην εκτύλιξη της αφήγησης, σε κάθε χειρονομία των προσώπων, στις κινήσεις εκείνες της κάμερας που συνδέουν αντικείμενα με αντικείμενα και πρόσωπα με αντικείμενα. Η κάθε σκέψη, όπως και το κάθε αίσθημα, είναι αποτέλεσμα μιας σχέσης ανάμεσα στην μία και στην άλλη ανθρώπινη ύπαρξη, ή ανάμεσα σε κάποια αντικείμενα που αποτελούν ένα μέρος του σύμπαντος. Διευκρινίζοντας αυτές τις σχέσεις ο κινηματογράφος και κάνοντάς τες απτές, γίνεται στην πραγματικότητα ο ίδιος, ένας φορέας σκέψης.

Από τώρα και στο εξής ο κινηματογράφος θα γίνει ικανός να δημιουργεί έργα όμοια σε βάθος και σημασία με τα μυθιστορήματα του Φώκνερ και του Μαλρώ και με τα δοκίμια του Ζαρτρ και του Καμύ.Ο κινηματογράφος σήμερα είναι ικανός να εκφράσει κάθε είδους πραγματικότητα. Ότι μας ενδιαφέρει είναι η δημιουργία αυτής της καινούρια γλώσσας. Αυτό φυσικά προυποθέτει πως ο σεναριογράφος παύει να υπάρχει, διότι σ’αυτό το είδος κινηματογράφου η διαφορά μεταξύ συγγραφέα και σκηνοθέτη δεν έχει κανένα νόημα.

Η σκηνοθεσία δεν είναι πια ένα μέσο εικονογράφησης ή παρουσίασης μιας σκηνής, αλλά αυτή η ίδια η πράξη της γραφής (Σ.Σ. η σκηνοθεσία δεν υπηρετεί, ή δεν πρέπει να υπηρετεί απλώς το σενάριο – ιστορία). Ο φιλμουργός – δημιουργός γράφει με την κάμερα του, όπως ένας συγγραφέας γράφει με τον στυλό του (Αλεξάντρ Αστρύκ, 1948)

Πηγή: http://camerastyloonline.wordpress.com/2008/04/01/alexander_astruc_camera_stylo/