Χαρακτηριστικά μιας Oικογενειακής Αμπελοοινικής Εκμετάλλευσης

της Δρ. Χαρούλας Σπινθηροπούλου / Αργατία Ο.Ε. (Εισήγηση στο πλαίσιο της πρώτης συνάντησης για την ελληνική αμπελουργία, 20-21 Απρίλη, Καπανδρίτι Αττικής)

 

Θα ξεκινήσω την εισήγησή μου δίνοντας τον ορισμό της Οικογενειακής Εκμετάλλευσης όπως εγώ τον αντιλαμβάνομαι: Μια οικογενειακής μορφής επιχείρηση που περιλαμβάνει αμπελώνες και οινοποιείο και στην οποία όλες οι αναγκαίες εργασίες (καλλιέργεια αμπελώνων, παραγωγή κρασιού, διάθεση) πραγματοποιούνται από τα μέλη της οικογένειας.

Για να είναι βιώσιμη μια τέτοια εκμετάλλευση θα πρέπει να διαθέτει 20-50 στρ, έκταση την οποία μια τετραμελής οικογένεια μπορεί άνετα να διαχειριστεί.

Όταν αναφέρομαι σε ένα οικογενειακό οινοποιείο το μυαλό μου πάντα πηγαίνει στη Βουργουνδία, όπου υπάρχουν πολλές οικογενειακές εκμεταλλεύσεις με εκτάσεις που μοιάζουν με αυτές των ελληνικών οικογενειακών εκμεταλλεύσεων και οι οποίες δραστηριοποιούνται σε ένα γεωμορφολογικό περιβάλλον που μοιάζει με αυτό πολλών ελληνικών περιοχών. Υπάρχουν βέβαια και σημαντικά στοιχεία διαφοροποίησης.

Στη Βουργουνδία τα οικογενειακά οινοποιεία δραστηριοποιούνται μέσα  σε ένα zonage viticole με ξεκάθαρα χαρακτηριστικά όσον αφορά την ποιότητα, τον χαρακτήρα, και την «τιμή» των κρασιών.

Έχουν παράλληλα μια μακρόχρονη και συνεχή παράδοση και μια  ιστορία που δικαιολογεί την τιμολογιακή πολιτική των οικογενειακών οινοποιείων και εξασφαλίζει τη βιωσιμότητά τους ακόμη και με ένα πολύ μικρό αριθμό φιαλών. Επισκεπτόμενος ένα τέτοιο οινοποιείο και έχοντας τις κατάλληλες διασυνδέσεις μπορείς να δοκιμάσεις κρασιά 20,30, 40, 50 ετών, να επισκεφτείς αμπελώνες που ξεπερνούν τα 100 έτη.

Τι γίνεται στην Ελλάδα;

Την τελευταία εικοσαετία έχουμε μία σημαντική αύξηση των οικογενειακής μορφής οινοποιείων, με αμπελώνες ηλικίας μικρότερης των 20 ετών (στις περισσότερες περιπτώσεις), χωρίς όμως ξεκάθαρους στόχους. Μικρά οινοποιεία που θέλουν να γίνουν Μπουτάρης στη θέση του Μπουτάρη, που να λεν ότι είναι οικογενειακά, αλλά να έχουν και τους εργάτες τους για να αισθάνονται «αφεντικά».Οι ιδιοκτήτες τους είναι γεωπόνοι, οινολόγοι, αμπελουργοί, γιατροί, δικηγόροι, μηχανικοί κλπ

Ευτυχώς σε αρκετές περιπτώσεις η επιλογή της δημιουργίας μιας οικογενειακής αμπελοοινικής εκμετάλλευσης είναι συνειδητή. Σε πολλές όμως περιπτώσεις είναι καθαρά για την απόκτηση ενός prestige που θεωρείται ότι παρέχει η ενασχόληση με το κρασί και μιας λάθος αντίληψης που συνδέει το «μου αρέσει να πίνω κρασί» με το «αγαπώ το κρασί».

Έτσι οι ιδιοκτήτες συχνά στερούνται γνώσεων και δεν έχουν καμία διάθεση να εκπαιδευτούν, θεωρούν ότι τα ξέρουν όλα και ότι το κρασί τους είναι το καλύτερο, συνήθως χωρίς να μπουν στον κόπο να δοκιμάσουν κανένα άλλο. Δυστυχώς τα παραπάνω δεν είναι αποκυήματα της φαντασίας μου.

Φυσικά θέλοντας να σας παρουσιάσω τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα μιας οικογενειακής εκμετάλλευσης δε θα μπορούσα παρά να παρουσιάσω ως παράδειγμα την δική μας εκμετάλλευση, την Αργατία.

 

  • Καλλιεργούμε 21 στρ αμπελώνες γηγενών ποικιλιών με κυρίαρχη ποικιλία το Ξινόμαυρο, με βάση τις αρχές της βιολογικής γεωργίας. Οι πρώτοι μας αμπελώνες φυτεύτηκαν το 2000 ενώ το 2009 φυτέψαμε το τελευταίο μας αμπελοτεμάχιο.
  • Κτίσαμε το οινοποιείο μας το 2006 το οποίο έχει μία δυναμικότητα 30 τν. Αυτή τη στιγμή παράγουμε 8000 φιάλες και το οινοποιείο βγάζει απλά τα έξοδά του. Θεωρούμε ότι σε δύο χρόνια που όλα τα αμπέλια μας θα είναι σε πλήρη παραγωγή θα φτάσουμε τις 15000 φιάλες, μέγεθος που εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα του οινοποιείου και την αξιοπρεπή μας διαβίωση.
  •  Όλες οι εργασίες γίνονται αποκλειστικά από τα μέλη τις οικογένειας και φίλους.

Γιατί δημιουργήσαμε την  αμπελοοινική μας εκμετάλλευση;
1. Γιατί θέλαμε να αλλάξουμε τρόπο ζωής

2. Για να αξιοποιήσουμε τα αποτελέσματα της εικοσαετούς έρευνας και της εμπειρίας μας στην πράξη

3.Γιατί αγαπάμε τον τόπο μας και θέλαμε να βοηθήσουμε στην αγροτοτουριστική του ανάπτυξη

 

Ας δούμε τώρα τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της μικρής μας οικογενειακής εκμετάλλευσης στις διάφορες φάσεις της παραγωγικής διαδικασίας.

 

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΑΜΠΕΛΙΟΥ

Εδώ μόνο πλεονεκτήματα μπορώ να αναφέρω:

  • Το κόστος διαχείρισης των αμπελώνων μας είναι μικρότερο σε σχέση με μεγαλύτερα μεγέθη που απαιτούν ξένη εργασία, το δε ετήσιο κόστος παραγωγής σταφυλιού ανέρχεται στα 30-40 λεπτά
  • Δουλεύοντας ο ίδιος τα αμπέλια σου, αποκτάς ακριβή γνώση των ιδιαιτεροτήτων του κάθε αμπελοτεμαχίου και της ποιότητάς του, αλλά και βιώνεις τις ιδιαιτερότητες της κάθε χρονιάς
  • Επεμβαίνεις έγκαιρα στην κάθε εργασία αφού δεν έχεις ωράριο.
  • Το σημαντικότερο όμως πλεονέκτημα είναι το γεγονός ότι δουλεύεις σε ένα υγιές περιβάλλον και βλέπεις κάθε χρόνο το αποτέλεσμα των ενεργειών σου. Δεν υπάρχει ωραιότερο πράγμα από αυτό. Ακόμα και τις εποχές τις βιώνεις διαφορετικά μέσα στο αμπέλι.

 

ΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ

Εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Τα αρνητικά σημεία είναι αρκετά και ξεκινούν από το μικρό μέγεθος της εκμετάλλευσης και από το γεγονός ότι για καθαρά ερευνητικούς σκοπούς φυτέψαμε αρκετές ελληνικές ποικιλίες και κλώνους ποικιλιών.

  • Οι διαφορετικής ωρίμανσης ποικιλίες, τα διαφορετικά εδάφη που καλλιεργείται η ίδια ποικιλία παρουσιάζουν μία σχετική δυσκολία διαχείρισης της πρώτης ύλης στο βέλτιστο της τεχνολογικής ωριμότητας της κάθε ποικιλίας. Επιπλέον οι μικρές ποσότητες αναγκάζουν στη χρήση πολλών μικρών δεξαμενών με υψηλότερο κόστος αγοράς. ΄
  • Από την άλλη χρειάζεσαι ένα μικρό πιεστήριο και περισσότερες πιέσεις και άρα περισσότερη εργασία. Γενικά όλος ο εξοπλισμός της οινοποίησης είναι αναλογικά ακριβότερος.
  • Υψηλότερο είναι και το κόστος των αναλωσίμων οινοποίησης, χρειάζεσαι κάποια γραμμάρια ενός σκευάσματος για μια δεξαμενή και είσαι αναγκασμένος να αγοράσεις μία μεγάλη συσκευασία που μπορεί το υπόλοιπο να μη σου ξαναχρειαστεί ή να έχει την επόμενη φορά που θα το θέλεις να έχει λήξει.
  • Αλλά και το κόστος των αναλύσεων είναι υψηλό. Πληρώνεις το ίδιο για ένα δείγμα από μία 2τν δεξαμενή ή μία  20τν.
  • Το κόστος των υλικών συσκευασίας είναι επίσης υψηλό και έχεις και επιπλέον το βραχνά της κατώτερης παραγγελίας. Θυμάμαι τον πρώτο χρόνο που παραγγείλαμε καψύλια και κιβώτια, η παραγγελία μας ήταν για 5 χρόνια με ότι αυτό συνεπάγεται (χρήματα, αποθήκευση κλπ).
  • Ξεκινήσαμε με 3 διαφορετικές φιάλες για να καταλήξουμε σε μία προσπαθώντας να βελτιώσουμε τη διαχείρισή τους.
  • Τέλος έχουμε να αντιμετωπίσουμε και το πολύ υψηλό κόστος των ασφαλιστικών ταμείων.

Στα θετικά στοιχεία θα ήθελα να αναφέρω:

  • την παραγωγή κρασιών που φέρνουν το στίγμα της χρονιάς
  • τη μικρότερη καταπόνηση του σταφυλιού και του γλεύκους κατά την οινοποίηση αφού χρησιμοποιούμε όπου μπορούμε τα χέρια μας και όχι τα μηχανήματα
  • την αξιοποίηση όλου του σταφυλιού (τσίπουρο για οικογενειακή κατανάλωση, κομπόστ για τον μπαξέ κλπ) και τέλος
  • ένα σχετικά μικρότερο λειτουργικό κόστος κυρίως όσον αφορά τη θέρμανση που είναι πολύ σημαντικός παράγοντας του κόστους στη βόρεια Ελλάδα και το ρεύμα (αφού θερμαίνουμε και καταναλώνουμε ρεύμα μόνο όταν είμαστε στο οινοποιείο).

 

ΕΜΠΟΡΙΑ

Και εδώ οι δυσκολίες είναι μεγάλες.

  • Το κόστος συνεχούς διαφήμισης με τους συνήθεις τρόπους (καταχωρήσεις, συμμετοχές σε διαγωνισμούς και εκθέσεις κλπ) είναι υψηλό σε σχέση με τα μεγέθη μας.
  • Το ίδιο και η αποστολή κρασιών στην Ελλάδα και το εξωτερικό για τους ίδιους σκοπούς (το κόστος αποστολής μιας φιάλης είναι διπλάσιο, τριπλάσιο ή και τετραπλάσιο από την τιμή της).
  • Αλλά και το να στείλεις κρασιά σε έναν πελάτη στο εξωτερικό κοστίζει. Πληρώνεις τα ίδια χρήματα στο τελωνείο εάν στείλεις 10 κιβώτια ή μία παλέτα. Και είναι δύσκολο να ενταχθείς σε ένα εμπορικό δίκτυο με το  βαθμό δυσκολίας να  είναι αντιστρόφως ανάλογος της παραγωγής που διαθέτεις.

Πολλά από τα προβλήματα αυτά λύνονται ή αντιμετωπίζονται ως ένα βαθμό με συνεργασία (κάτι που για μας τους Έλληνες είναι το μελανό μας σημείο):

Συμμετέχοντας σε συλλογικούς φορείς του κλάδου (π.χ. ΕΝΟΑΒΕ), μπορείς να εξασφαλίσεις την παρουσία σου στο προσκήνιο μέσα από ομαδικές προωθητικές ενέργειες (εκθέσεις, διαγωνισμούς, έντυπα, καταχωρήσεις κλπ).

Δημιουργώντας το δίκτυο μικρών παραγωγών (Αυθεντικά Οινοποιεία) με στόχο την προώθηση των πωλήσεων κυρίως στο εξωτερικό με κοινές δράσεις, ακόμα και  κοινές αποστολές σε επιλεγμένες χώρες στόχους ως ελληνικό κρασί.

Το μεγάλο πλεονέκτημα των μικρών οικογενειακών οινοποιείων είναι η δυνατότητά τους να πουλούν απευθείας στον καταναλωτή.

 

Στόχος μας είναι  η πώληση του κύριου όγκου της παραγωγής από το οινοποιείο. Προσπαθούμε να συνδυάσουμε το κρασί με την τοπική γαστρονομία και κυρίως με προϊόντα που το ίδιο το οινοποιείο παράγει. Αυτό σου δίνει τη δυνατότητα πιο άμεσης και ζεστής επαφής με τον καταναλωτή, τον φέρνεις πιο κοντά, αποκτάς προσωπική σχέση. Έχεις παράλληλα  τη δυνατότητα διαφορετικής τιμολογιακής πολιτικής σε σχέση με την ποιότητα της χρονιάς, γίνεσαι πιο «ειλικρινής».
Για να γίνει αυτό όμως πρέπει να δημιουργήσεις γεγονότα-θεσμούς που θα φέρουν κόσμο στο οινοποιείο. Είτε αυτό είναι «Ανοικτές Πόρτες», είτε άλλες εκδηλώσεις του κλάδου, είτε κάτι που εσύ δημιουργείς.

Εμείς πιστεύοντας στα κοινωνικά δίκτυα δημιουργήσαμε μία αστική μη κερδοσκοπική εταιρία, τους «Φίλους του Ξινόμαυρου».

Είναι ουσιαστικά μία ομάδα ανθρώπων η οποία συμμετέχει ενεργά σε όλες τις παραγωγικές δραστηριότητες της εταιρίας μας. Κάθε χρόνο μετά τον τρύγο δοκιμάζουμε το Ξινόμαυρο της χρονιάς και αποφασίζουμε τις εκδηλώσεις που θα πραγματοποιήσουμε κατά τη διάρκεια της νέας χρονιάς (κλάδεμα, κορυφολόγημα-αμπελόφυλλα, τρύγος κλπ)

Γίνονται με τον τρόπο αυτό κοινωνοί του Ξινόμαυρου, μαθαίνουν γι αυτό, το γνωρίζουν και μιλούν γι αυτό στο δικό τους κύκλο. Γίνονται έτσι συνειδητοί πρεσβευτές του κρασιού μας.

 

Κλείνοντας θα ήθελα να συνοψίσω τα στοιχεία που θεωρώ ότι συμβάλλουν στη δημιουργία μιας επιτυχημένης αμπελοοινικής εκμετάλλευσης

  1. Αυτογνωσία. Γνωρίζουμε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά μας, τα δυνατά και τα αδύνατα σημεία μας.
  2. Καθορίζουμε το κοινό-στόχο μας και δεν αμφιταλαντευόμαστε με σκοπό το πρόσκαιρο κέρδος (δεν ακολουθούμε τις εφήμερες τάσεις της αγοράς)
  3. Πιστεύουμε στο ποιοτικό προϊόν το οποίο παράγουμε και δουλεύουμε συστηματικά στην ίδια προαποφασισμένη από εμάς κατεύθυνση
  4. Χτίζουμε την ιστορία της εκμετάλλευσης

 

Η δημιουργία ενός Οικογενειακού Οινοποιείου είναι επιλογή τρόπου ζωής….